SEKRETY ZDROWIA
Bóle krzyża mogą być objawem trudnej sytuacji życiowej. Kręgosłup w stresie.

ZBIGNIEW WOJTASIŃSKI

Jedne z najbardziej dokuczliwych dolegliwości, jakimi są bóle kręgosłupa, częściej związane są ze stresami i życiowymi niepowodzeniami, niż faktycznymi schorzeniami. Szczególnie tzw. bole krzyża pojawiają się nagle i samoistnie znikają - bez wyraźnej przyczyny.

Przed II wojną światową narzekania na kręgosłup należały do rzadkości, mimo że znacznie więcej osób było wtedy zmuszonych do ciężkiej i wyniszczającej pracy fizycznej. Obecnie aż 80 proc. osób dorosłych przynajmniej raz w życiu doświadczy tego rodzaju dolegliwości, choć postępuje automatyzacja produkcji, coraz bardziej dostępny jest sprzęt ułatwiający przenoszenie ciężkich przedmiotów. W czasach współczesnych znacznie większe jest jednak narażenie na stresy i samotność, więcej osób doświadcza kryzysu psychicznego.

Kwadratura dyskopatii

Przekonują o tym badania prof. Eugene Carragee z Uniwersytetu Stanforda w Kalifornii opublikowane na łamach najnowszego wydania pisma "Spine": chorzy z uszkodzonym krążkiem międzykręgowym cierpieli na bóle lędźwiowo-krzyżowe tylko nieznacznie bardziej od tych osób, u których lekarze nie wykryli żadnej przyczyny ich dolegliwości. Jeszcze bardziej zaskakuje, że co czwarty badany z "dyskopatią" nie zgłaszał żadnych bólów.

- Nie twierdzę, że przyczyna wszystkich tego rodzaju dolegliwości tkwi w głowie chorego - podkreśla amerykański specjalista. Tym bardziej że na ogół trudno je wykryć, a poszczególni lekarze dość znacznie mogą się różnić w diagnozie - nawet w ocenie zdjęcia rentgenowskiego. Bóle krzyża mogą wywołać uszkodzenia mięśni, kości lub więzadeł przebiegających wewnątrz kanału kręgowego, a także przepuklina lub zwyrodnienia krążków międzykręgowych. Zastanawiające jest jednak, że u 85 proc. pacjentów cierpiących z tego powodu nie udaje się wykryć żadnej przyczyny tych dolegliwości - często samoistnie znikających po upływie kilku tygodni. Poza tym nieprawidłowości w budowie kręgosłupa są równie powszechne u osób nie uskarżające się na żadne bóle.

W ich leczeniu psychoterapia może być zatem tak samo przydatna, jak znacznie dłużej trwające i kosztowniejsze ćwiczenia rehabilitacyjne czy nawet zabieg operacyjny. Na tej samej zasadzie pomaga na pewien czas kręgarstwo i wiele innych niekonwencjonalnych metod leczenia. Wsparcie psychiczne niezbędne jest też u chorych z potwierdzonym schorzeniem kręgosłupa, ale nie radzących sobie ze swymi dolegliwościami i niepotrzebnie je potęgujących (podobnie jak ludzie cierpiący na bóle głowy i migreny). Niektórzy z nich wpadają w błędne koło swych dolegliwości i po jakimś czasie są całkowicie wyczerpani - stają się własnym cieniem.

Ucieczka w chorobę

Na psychiczne podłoże dolegliwości kręgosłupa już przed laty zwracał uwagę w Polsce Andrzej Rakowski, autor książki "Kręgosłup w stresie (Poradnik dla terapeuty i pacjenta)", w której powołuje się na własne, prawie 20-letnie doświadczenia w zakresie tzw. medycyny manualnej. Jego zdaniem, w wielu innych chorobach - gdy w badaniach lekarskich nie znajduje się ich organicznej przyczyny - należy przyjąć, że źródłem dolegliwości są dysfunkcje narządów ruchu, w tym przede wszystkim kręgosłupa.

Negatywne bodźce emocjonalne - zwłaszcza przewlekłe stresy - wywołują zepchnięte do podświadomości stale podwyższone napięcie mięśniowe, którym ulegają głównie mięśnie niezbędne do utrzymania prawidłowej postawy ciała. W ślad za tym rośnie przeciążenie statyczne (stawowe). Cierpiąca osoba zaczyna odczuwać zmęczenie, ociężałość, cierpnięcie, mrowienie i chłód na stopach oraz dłoniach, a także mdłości i różne bóle. Z czasem zaburzeniu ulegają też narządy wewnętrzne: powstają wrzody żołądka, dwunastnicy, kamica żółciowa czy wrzodziejące zapalenia jelita grubego.

U niektórych osób bóle krzyża - bez anatomicznego podłoża - poprzedzają ciężkie przejścia, jakich ostatnio doświadczyli. Według Astrid Lampe z Uniwersytetu Innsbruck, dla tych ludzi życie wydaje się zdecydowanie bardziej stresujące. Podobnych powiązań doszukuje się John E. Sarno z Uniwersytetu Nowojorskiego: bole krzyża są typową "ucieczką w chorobę" - mają odwrócić uwagę od stawiania czoła trudom i codziennym wyzwaniom.

Bóle związane raczej z psychiką niż fizjologią prof. Michael Weintraub, neurolog z New York Medical College, stwierdził u 63 proc. osób spośród 210 cierpiących na chroniczne dolegliwości. Zdarzało się, że pacjenci opisywali jak promieniuje ich ból, co niezgodne było z zasadami fizjologii organizmu. Uważa zatem, że wiele osób narzeka na chroniczne bóle, które "dziwnym" zbiegiem okoliczności pojawiają się w tym samym czasie, kiedy są niezadowoleni z zarobków.

Gdy boli kręgosłup nie wystarczy udać się do nastawiacza-kręgarza, choćby miał najbardziej zręczne dłonie. Nastawianie kręgów często pomaga, ale tylko na jakiś czas - najwyżej na kilka miesięcy. Cierpienia często powracają, a choroba pogłębia się. Wtedy konieczne jest całościowe podejście do pacjenta: uwzględniające jego sytuację życiową i osobiste zaangażowanie w proces terapii. Źle leczone zaburzenia o charakterze początkowo czynnościowym po latach mogą przekształcić się w choroby o podłożu organicznym - doprowadzają do kalectwa albo wymagają skomplikowanej operacji.