Mrówka ta, długości 6-14 mm, o czarnym tułowiu, ciemnoczerwonych nogach i matowym odwłoku, zasiedla drzewa liściaste i iglaste. Wystepuje w 3 formach w całej Europie jako Camponotus herculeabus herculeabus L. (szkodnik techniczny drewna), C. h. ligniperdus Latr. i C. h. vagus Scop. (wyróżnione 3 formy uważane są obecnie za 3 odrębne gatunki). Ta ostatnia forma występuje głównie na obszarze śródziemnomorskim oraz spotykana jest w południowych rejonach Niemiec, gdzie wygryza w drzewach duże zawiłe gniazda. Robotnice tej formy mają długość 12 do 14 mm, samce zaś - 16-18 mm. Ogólne ubarwienie jest brunatnoczerwone z popielatymi włoskami i czerwonobrunatnym odcieniem na tułowiu, a czasami na nasadzie odwłoka.

Gmachówka pniowa rozpowszechniona jest w całej Europie Środkowej. Forma podstawowa częściej spotykana jest w górach. Forma zaś C. h. ligniperdus Latr. występuje raczej na równinach. Pierwsza gniazduje w pniach drzew, druga natomiast buduje również gniazda w ziemi.
    Dwie pierwsze formy różnią się bardziej trybem życia niż cechami morfologicznymi. Forma herculanus wybiera mniej lub bardziej wilgotne siedliska (drzewostany świerkowe) i zakłada swoje gniazda z regóły w stojących pniach drzew, osłabionych przez grzyby albo w pniakach, podczas gdy ligniperdus woli siedliska suche (piaszczyste gleby i drzewostany sosnowe), jak również częściej zakłada swe gniazda pod kamieniami niż w drewnie.
    Gmachówka prowadzi utajniony tryb życia, toteż bardzo rzadko można ją spotkać poza obrębem gniazda.

    Zostanie ona przedstawiona bliżej u formy herculeanus. Obok gniazd w drzewach świerkowych o miękkim drewnie, które szczególnie chętnie są wybierane do ich zakładania, spotykamy gniazda tej mrówki równierz w drzewach liściastych (nawet w dębie). Konstrukcja ich w pniu dębowym wykazuje wyraźne podobieństwo do gniazd zakładanych w strzałach zdrowych świerków. Podobnie jak w świerkach, tak i w drzewach liściastych, komory gniazda umieszczone są w centralnej partii pnia. Wczesnowiosenna przyrdzeniowa część drewna zostaje przez mrówki wygryziona, a twardze drewno jesienne pozostaje częściowo nieuszkodzone. Poczynając od środka pnia, robotnice wygryzają w miękkich warstwach słojów rocznych płaskie komory, rozprzestrzeniając się wokół jego środka. Poszczególne zaś pomieszczenia przegrodzone są cienkimi ścianami twardych warstw słoja. Taka działalność mrówek powoduje, że wnętrze zaatakowanego pnia składa sie jakby z szeregu wydrążonych walców, ułożonych współśrodkowo. Przestrzenie utworzone między tymi cylindrami służą jako chodniki lub komory gniazda dla larw i postaci doskonałych.
    Pogląd, że mrówki celowo pozostawiają poziome ścianki działowe, ażeby stworzyć leżące nad sobą piętra nie znalazł dotychczas potwierdzenia. Gniazdo tak zbudowane i co roku poszerzane w górę osiąga długość nieraz wielu (1,5-5) metrów i powoduje, że najgrubsza i większa część pnia staje się bezużyteczna. Zewnętrzna jednak jego część nigdy nie jest naruszona, tak że drzewo, w którym mieści się gniazdo gmachówki, ma zupełnie zdrowy wygląd i nie zdradza wewnętrznych uszkodzeń. W przypadku jednak silnego wiatru łatwo ulega złamaniu.
    Można także znaleźć w dolnych częściach pnia korytarze, łączące wejście do gniazda z główną jego komorą. Połączenia te, wygryzione często w środku pnia, naruszają także twarde, przyrdzeniowe warstwy drewna. Uważa się, że uszkodzenia u nasady pnia (powodowane np. przy zrywce drzew) wykorzystywane są potem przez mrówki jako bramy wejściowe do założenia gniazda. Nie jest to chyba słuszne, gdyż porażone są także pnie nie uszkodzone. Ponieważ gniazdo w drewnie łączy się najczęściej z gniazdem ziemnym u podnóża pnia, muszą więc być brane inne drogi, umożliwiające mrówkom wtargnięcie do pnia, a mianowicie po korzeniach od strony ziemi.
    Ta na ogół nieagresywna mrówka zdobywa pożywienie na drodze trofobiozy z mszycami. Żywi się ich słodką wydzieliną oraz sokiem drzewnym, dla zdobycia którego nadgryza poączki i młode pędy drzew. Zimę spędza w odrętwieniu w dolnych częściach gniazda.
    Postacie płciowe lęgną się jesienią roku poprzedniego, lecz nie opuszczają gniazda do późnej wiosny roku następnego. Rójka formy herculeanus odbywa się zwykle w początku czerwca. Owady te roją się więc w roku następnym po wylęgu. Po rójce samce giną, samice zaś zrzucają skrzydełka i rozpoczynają składanie jaj w szczelinach pod korą martwych drzew lub pod kamieniami. Składanie jaj trwa od wiosny przez całe lato, tak że w ciągu roku spotyka się w gnieździe zarówno larwy jak i poczwarki. Po 7 tygodniach lęgną się larwy, które zimują wraz z samicą-matką. Okres stadium larwy zależy od pożywienia.Stan zaś spoczynku poczwarki trwa 9-12 tygodni. Pierwsze robotnice pojawiają się w maju lub na poczatku czerwca roku następnego. Przejmują one na siebie obowiązek przynoszenia pokarmu i karmienia młodszego rodzeństwa. Po tym okresie następuje przeniesienie się całej młodej kolonii do drewna.
    Obecność gniazda mrówek, które dostały się już do pnia, zdradzają trocinki gromadzące się przy szyjce korzeniowej u jego podstawy, a porażenie drzewa o miękkim drewnie (szerokosłoistym) - głębokie dziuple wykute przez dzięcioły. Głównym wrogiem tych mrówek jest przede wszystkim dzięcioł czarny, który dla zdobycia ulubionego pożywienia wykuwa czasami kilkanaście głębokich dziupli na jednym drzewie, sięgających najczęściej przyrdzeniowej warstwy drewna.

    Straty gospodarcze powodowane przez te mrówki w drzewostanach liścistych z powodu ograniczeń występowania są niewielkie. W drzewostanach świerkowych natomiast liczba porażonych drzew może być duża. Camponotus hercuelanus występuje także w drewnie przerobionym (domki mysliwskie, kampingowe oraz schroniska w górach), nawet gdy nie było ono przedtem zaatakowane przez inne owady.
    Szkodnik ten występuje również na kontynencie amerykańskim.
 
 

Żródło:
Brauns A., (1975): Owady Leśne t. I,II, PWRiL, Warszawa.