Są to owady różnej wielkości, wydłużone i wąskie, 0,5-30 mm, najczęściej 3-8 mm. Pokrywy mają silnie skrócone, zasłaniające tylko dwa pierwsze segmenty nasadowe odwłoka. Cały odwłok jest więc prawie od góry odsłonięty. Segmenty odwłoka od 3-6 są bardzo ruchliwe, tak że może on łatwo wyginać się na dół i ku górze. Głowa z reguły jest ruchoma i rzadko wpuszczona w tułów. Zwykle jest wyciągnięta ku przodowi. Osadzone są na niej duże oczy i przeważnie 11-członowe czułki, najczęściej nitkowate lub buławkowate. Przedtułów, zwykle wydłużony, w tyle jest przewężony. Pod skróconymi pokrywami znajdują się tylne skrzydła, w spoczynku kilkakrotnie złożone wzdłuż i w poprzek. Nie nakryte segmenty odwłoka zaopatrzone są w grube zrogowaciałe płytki grzbietowe. Nogi bieżne zakończone są 5-członowymi stopami.
    Drapieżne te owady, spotykane są na drogach leśnych, w mrowiskach, na zwłokach zwierząt, na powierzchni grzybów lub w ich wnętrzu, w nawozie, pod mchem i kamieniami, pod korą, w ściółce, w glebie, pniakach i różnorodnych rozkładających się substancjach. Są także gatunki żyjące w ściółce, częściowo drapieżne, atakujące ślimaki, a częściowo odżywiające się substancją roślinną. Dobrze latają i biegają. Zwinne i ruchliwe są zarówno postacie dorosłe jak i larwy. Niektóre gatunki wyjadają pyłek kwiatowy, powodując przy tym zapylanie roślin. Znaczenie gospodarcze mają jednak przede wszystkim gatunki atakujące korniki. Gatunki drapieżne, podobnie jak biegaczowate, przynoszą dużą korzyść gospodarce leśnej, ponieważ dziesiątkują jaja, larwy, poczwarki lub oprzędy szkodliwych owadów leśnych (jak np. Lygaeonematus abietum Christ. (zawodnica świerkowa) z rodziny Tenthredinidae - pilarzowate). Wydłużone larwy prowadzą podobnie drapieżny tryb życia jak owady doskonałe. Larwy żyjące w glebie trzymają się górnych jej warstw.
    Glebotwórcze znaczenie mają szczególnie gatunki o długości 2-4 mm z rodzajów Tachyporus (skorogonek), Atheta i Aleochara (rydzenica), występujące w warstwie opadłych liści oraz w starych pniakach. Często spotykane są również większe gatunki (6-14 mm), należące do rodzajów Lathrobium (nasiernica), XanthoUnus (wydłużak) i znajdywane także w gniazdach Formica rufa L. - mrówki rudnicy, oraz Othius (zezoń), Philonthus (nawozak) i Quedius (marga). Godnym uwagi pod względem morfologicznym jest wspomniany już rodzaj Lathrobium, posiadający małe lub uwstecznione oczy. Można znaleźć te owady pod mchem oraz w warstwie opadłych liści drzew na mokrych stanowiskach.
Żyjące w glebie kusakowate łatwo jest pomylić z gatunkami z rodziny Pselaphidae (marnikowate), przede wszystkim z przedstawicielami grup Faronini i Euplectini podrodziny Psylaphinae, których wymiary także nie przekraczają kilku milimetrów, a występują w ściółce, pod korą pniaków i odżywiają się roztoczami. Mają również skrócone pokrywy i często są gatunkami myrmekofilnymi. Różnica między nimi a kusakowatymi polega na tym, że mają one 7 i 8 segment odwłoka ruchomy, podczas gdy u kusaków te segmenty są nieruchome i sztywno ze sobą połączone. Poza tym u Psylaphidae stopy są 3-członowe.