Ciało owadów składa się z trzech części - głowy, tułowia i odwłoka. Jest ono pokryte okrywami, których zewnętrzną warstwę nazywamy oskórkiem. W skład oskórka wchodzi między innymi bardzo trwała pod względem fizycznym i chemicznym substancja zwana chityną. Oskórek owadów może zawierać oprócz usztywniającej go chityny - sole wapnia itp. Mówimy wtedy, że jest on sklerotyzowany, czyli utwardzony (czasami taki utwardzony oskórek określa się błędnie mianem "schitynizowanego". Chityna jest substancją plastyczną i elastyczną, sklerotyzowany oskórek zawiera jej (w procentach) mniej niż oskórek cienki i elastyczny. Oskórek twardych pokryw (przednich skrzydeł) chrząszczy zawiera kilka do kilkunastu procent chityny, cieniutki zaś, błoniasty oskórek larwy muchy plujki - około 50%). Sklerotyzowane fragmenty oskórka owadów nazywamy płytkami, czyli sklerytami, łączącą zaś je miękką część okryw - błoną.

    Powierzchnia oskórka może być głądka i równa, lub też może być pokryta rzeźbą. Rzeźbą nazywamy różnorodne brodawki, jamki, wgłębione i wypukłe punkty, zmarszczki, bruzdki itp. utwory na oskórku. Oprócz tego oskórek może być pokryty włoskami, szczecinkami, łuskami, kolcami itp. Mogą być one rozmieszczone rzadko lub też - szczególnie włoski i łuski - mogą pokrywać oskórek tak gęsto, że czynią go niewidocznym.
    Zabarwienie ciała owadów zależy zarówno od barwy samego oskórka, jak i od koloru pokrywających go włosków i łusek. Zabarwienie to może być równomierne, jednokolorowe lub też może tworzyć różnobarwny rysunek, zcasami bardzo złożony i jaskrawy. Rysunek składa się z plam i pasków. Plamy mogą być jedno lub wielobarwne. Wąskie paski nazywamy liniami, szersze - paskami lub smugami, paski poprzeczne - przepaskami. Różne kombinacje pasków i plam tworzą w sumie rysunek.
    Głowa owada dojrzałego składa się z sześciu segmentów zrośniętych ze sobą tak trwale, że szwy są niewidoczne i głowa zdaje się być utworem jednolitym. Jedynie u larw owadów można zauważyć szwy i wyróżnić w budowie głowy poszczególne segmenty. W składzie głowy owadów rozróżniamy puszkę głowową i jej przydatki.
    Przednią część puszki głowowej określa się mianem czoła. Między czołem i wargą górną wyróżnia się nadustek (zwykle oddzielony od czoła szwem lub poprzeczną bruzdką). Powyżej czoła i ku tyłowi głowy leży ciemię (górna część puszki głowowej). Tylna część głowy nosi nazwę potylicy. Z boku, przed oczyma, znajdują się potyliczki, zaś za oczyma - skronie.
    Po bokach głowy są położone oczy złożone w liczbie jednej pary. Oprócz tego na ciemieniu często znajduje się przyoczka, czyli oczy pojedyncze, w liczbie 1-3.
    Przydatki głowy są to czułki i część aparatu gębowego. Czułki są przytwierdzone zwykle do przedniej części głowy i osadzone w specjalnych jamkach (tzw. panewkach czułkowych) lub na wzgórkach, rzadziej - na równej powierzchni. (Forma czułków bywa bardzo różnorodna. Wyróżnia się czułki: 1) nitkowate (cienkie, o równej grubości na całej długości czułka), 2) szczecinkowate (cienkie, zwężające się ku końcowi), 3) paciorkowate (silnie przewężane między członami), 4) buławkowate (na wierzchołku z rozszerzeniem lub zgrubieniem zwanym buławką), 5) piłkowate (ze sterczącymi w bok kątami członów), 6) grzebykowate (z długimi wyrostkami na wierzchołkach członów, wyglądają jak grzebyki), 7) piórkowate (z bardzo długimi, cienkimi wyrostkami) i inne.

Długość czułków waha się, mogą one być krótsze od głowy (np. u ważek), albo długie, 4-5 razy dłuższe od ciała owada. Również liczba członów w czułkach bywa różna i waha się od 2-3 do kilkudziesięciu.
    Przydatki gębowe otaczają otwór gębowy, który znajduje się na przedniej lub na dolnej powierzchni puszki głowowej. Tworzą one razem aparat gębowy. Aparat gębowy składa się z nieparzystej wargi górnej (jednolita płytka), pary 1-członowych żuwaczek, pary rozczłonkowanych szczęk (żuchw), zaopatrzonych w wieloczłonowe głaszczki szczękowe, oraz z wieloczłonowej wargi dolnej z parą głaszczków wargowych.Warga dolna jest właściwie jeszcze jedną parą szczęk zrośniętych ze sobą. Podstawa wargi dolnej składa się z podbródka i brody, jej zaś wewnętrzne wierzchołkowe płaty zrastają się czasami ze sobą i tworzą języczek. Taka jest budowa przydatków gębowych wchodzących w skład aparatu gębowego typu gryzącego. U wielu owadów budowa przydatków gębowych jest silnie zmieniona i tworzą one aparaty gębowe innych typów: gryząco-liżącego, kłująco-ssącego, ssącego itp.W tych przypadkach tworzą one tzw. kłujkę lub ssawkę. Czasami aparat gębowy jest niedorozwinięty i nie funkcjonuje (np. u jętek).
 

Głowa pienika Philaenus, widok z przodu an - czułek, bc - brzeg ciemienia, cz - czoło, n - nadustek, o - oko złożone, p - policzek, r - kłujka, u - uzdeczka

    Tułów składa się z trzech segmentów - przedtułowia, śródtułowia i zatułowia. Grzbietowe części segmentów noszą odpowiednio nazwy: przedplecza, śródplecza i zaplecza. brzuszne zaś - przedpiersia, śródpiersia i zapiersia. W składzie każdego segmentu między płutkami brzbietową i brzuszną wyróżniamy jeszcze płytki boczne. Każda płytka boczna składa się zwykle z dwóch mniejszych płytek skośnie ze sobą zestawionych: płytkę leżącą przybrzusznie i bardziej ku przodowi nazywamy po łacinie episternum, tylną zaś, umieszczoną bliżej grzbietowej - epimerum. W poszczególnych rzędach owadów wyróżnia się też jeszcze dodatkowe płytki, właściwe owadom z danego rzędu.
    Każdy segment tułaowia owadów jest zaopatrzony w jedną parę nóg. Wyróżniamy odpowiednio nogi przednie, środkowe i tylne (nogi pierwszej, drugiej i trzeciej pary). Podstawowy człon nogi - biodro - mieści się zwykle we wgłębieniu tułowia, zwanym panewką biodrową. Pozostałe człony nóg są połączone z biodrem i ze sobą nawzajem stawami i noszą następujące nazwy (kolejno od nasady ku wierzchołkowi nogi): krętarz, udo, goleń i stopa. Stopa jest najczęściej rozczłonowana i zakończona parą pazurków. Rzadziej spotyka się pazurek pojedynczy lub brak pazurków. Rozróżnia się kilka typów nóg (w zależności od ich ukształtowania i funkcji): nogi bieżne (o budowie typowej, wydłużone, smukłe), pływne, skoczne (tylne, o zgrubiałych udach), chwytne (przednie), grzebne itd.

    Od strony grzbietowej tułów owadów jest zaopatrzony w dwie pary skrzydeł. Przednia para jest połączona z śródtułowiem, tylna zaś - z zatułowiem. Czasami jedna z par jest zredukowana lub skrzydeł brak wogóle. Muchy i komary mają zawsze nie więcej niż jedną (przednią) parę skrzydeł. Wyróżnia się następujące części skrzydła: nasadę, wierzchołek i brzegi (przedni, wewnętrzny i tylny). Anatomixcznie skrzydło składa się z błony, czyli blaszki (zwykle elastycznej i cienkiej) oraz ze sztywnych żyłek, podtrzymujących błonę. Głównymi żyłkami skrzydeł są żyłki podłużne, wśród których wyróżnia się: ramieniową lub żebrową (costa lub żyłka kostalna), która biegnie wzdłuż przedniego brzegu skrzydła, żyłkę podramieniową lub podżebrową (subcosta lub subkostalna), promień lub szprychę (radius lub żyłka radialna, trzecia żyłka od przedniego brzegu skrzydła, zwykle rozgałęziona), główną tylną gałąź promienia zwaną sector radii, czwartą żyłkę zwaną średnią lub środkową (media lub żyłka medialna), piątą - łokciową (cubitus lub żyłka kubitalna) oraz kilka żyłek pachowych, czyli tylnych (anales lub żyłki analne). Prawie wszystkie żyłki mogą rozgałęziać się, przy czym liczba rozgałęzień i ich rozmieszczenie mają poważne znaczenie dla systematyki.
 
 

    Część skrzydła, przez którą przebiegają wszystkie żyłki z wyjątkiem pachowych, nazywamy okolicą przedanalną. Część, przez którą przebiegają żyłki pachowe i która leży za okolicą przedanalną i na zewnątrz od części nasadowej, nazywamy okolicą analną. Część usytuowaną między okolicą analną a nasadą skrzydła, przez które przebiegają żyłki jarzemkowe (judae), nazywamy okolicą jugalną. Jest ona dobrze rozwinięta tylko u owadów prostoskrzydłych. U przedniego brzegu skrzydła, w okolicach żyłki ramieniowej, czasami znajduje się niewielki, nieprzeźroczysty, skórzasty wycinek, zwany plamką skrzydłową (stigma, pterostigma).
    Wyliczone powyżej żyłki często są zredukowane i wielu z nich brak. Szczególnie skrzydła bardzo drobnych owadów odznaczają się małą liczbą żyłek. czasami żyłek na skrzydłąch brak zupełnie. W zależności od liczby żyłek i ich rozmieszczenia wyróżnia się kilka typów użyłkowania. Jeśli żyłki podłużne na skrzydle są bardzo liczne i rozwinięte znacznie silniej, niż poprzeczne, to mówi się o użyłkowaniu podłużnym (np. u prostoskrzydłych); jeśli natomiast skrzydło pokryte jest gęstą siecią z równomiernie rozwiniętych żyłek podłużnych i poprzecznych, to takie użyłkowanie nazwywa się siatkowym (np. u ważek). W końcu, jeśli żyłki poprzeczne, jak i podłużne są stosunkowo nieliczne i ograniczają duże półkola, to taki typ użyłkowania określa się mianem pólkowatego (skrzydła muchy, pszczoły).

    Odwłok owadów składa się z wielu segmentów. W typowym przypadku liczba segmentów odwłokowych jest równa 10, lecz częściej jest ich mniej, ponieważ kilka ostatnich segmentów ulega redukcji lub wciągnięciu do wnętrza odwłoka. U owadów wyższych - czyli uskrzydlonych, przydatki odwłokowe występują tylko na dwóch ostatnich segmentach. Są nimi przysadki odwłokowe (cerci, przydatki 10 segmentu) oraz wyrostki rylcowe (styli, przydatki 9 segmentu). Przydatki te są zmodyfikowanymi odnóżami odwłokowymi. Natomiast przydatki płciowe mają inne pochodzenie i są utworami nowo nabytymi przez owady w procesie ewolucji (np. pokładełko, żądło itp.). U owadów niższych, czyli pierwotnie bezskrzydłych, przydatki odwłokowe występują na innych segmentach oprócz dziewiątego i dziesiątego.
    Przy omawianiu poszczególnych części ciała owadów często używa się określeń nasada i  wierzchołek. Nasadą nazywa się część ciała bliższą środka tułowia, wierzchołkiem zaś - dalszą od tułowia. Na przykład nasada pokryw (przednich skrzydeł chrząszczy), to ten odcinek, który przylega do przedplecza, wierzchołek zaś - to koniec, czyli odcinek przeciwległy do poprzedniego. W odniesieniu do odwłoka wierzchołek - to jest koniec, nasada zaś - to część przylegająca do tułowia. To samo dotyczy części nóg: wierzchołek goleni - to część sąsiadująca ze stopą, nasada - część przyległa do uda.
 
 

    Rozwój owadów przebiega w drodze tzw. przeobrażenia. Z jaja lęgnie się larwa, która w końcu przekształca się w postać dojrzałą lub doskonałą. Wyróżnia się rozwój o przeobrażeniu  zupełnym i  niezupełnym (Oprócz wymienionych dwóch typów rozwoju wyróżnia się także rozwój bez przeobrażenia, właściwy prymitywnym owadom bezskrzydłym, u których owad dojrzały płciowo nie jest jeszcze właściwie owadem doskonałym (nie różni się budową od larwy i wielokrotnie linieje).
    Przy przeobrażeniu zupełnym larwa jest całkowicie niepodobna do owada dojrzałego (zwanego doskonałym, po łacinie imago, liczba mnoga imagines). Nie ma ona złożonych oczu ani skrzydeł nawet w postaci zaczątkowej. Oprócz stadium larwy występuje tu jeszcze stadium poczwarki.
    Przy przeobrażeniu niezupełnym larwa odznacza się znacznym podobieństwem do owada doskonałego i różni się odeń zewnętrznie jedynie mniejszymi wymiarami i brakiem całkowicie rozwiniętych skrzydeł (ma tylko ich zaczątki). Stadium poczwarki brak, larwa przekształca się bezpośrednio w imago.
    W obu typach rozwoju wyróżnia się jeszcze po kilka różnych przypadków. U owadów z przeobrażeniem niezupełnym spotykamy się co najmniej z trzema:

1) larwa zewnętrznie przypomina całkowicie owad doskonały i różni się odeń tylko mniejszymi wymiarami. Z przypadkiem tym spotykamy się u większości owadów niższych oraz u niektórych przedstawicieli owadów wyższych wtórnie bezskrzydłych (larwy wszy, wszołów, bezskrzydłych pluskwiaków itd.);
2) larwa podoban jest do owada doskonałego, lecz różni się odeń nie tylko wymiarami, ale i barkiem skrzydeł (przykłady: larwy skrzydlatych gatunków hełmców, modliszek, skorków, prostoskrzydłych, pluskwiaków itp.);

Rozwój skorka (Forficula auricularia). Przykład rozwoju z przeobrażeniem niezupełnym:
A-D - larwy, E - owad doskonały (samiec).

3) larwa podobna do owada doskonałego, lecz różni się odeń tylko wymiarami, brakiem rozwiniętych skrzydeł, ale i specjalnymi, tzw. larwalnymi prowizorycznymi narządami. Na przykład larwy ważek odznaczają się specyficznie zmienioną wargą dolną i, częściowo, żuchwami, które tworzą specjalny aparat chwytny, tzw. maskę.

Larwy ważek:
A - Aeschna cyenea; B - Libellula depressa; C - Agrion Puella

Larwy większości owadów wodnych mają zwenętrzne organy oddechowe przystosowane do bytowania w środowisku wodnym, tzw. skrzela tchawkowe, zwykle rozmieszczone na bokach lub wierzchołku odwłoka (czasami także na tułowiu). Mają one postać płaskich płatków, często silnie powcinanych, postrzępionych lub piórkowatych. W zależności od ich kształtu wyróżnia się skrzela tchawkowe  nitkowate, listkowate, krzaczkowate itp. Kształt i rozmieszczenie skrzeli tchawkowych ma duże znaczenie dla systematyki larw owadów, bytujących w wodzie. Skrzela tego typu występują u larw ważek równoskrzydłych, u larw jętek, widelnic, wielkoskrzydłych, niektórych chruścików, chrząszczy z rodziny krętakowatych i innych chrząszczy wodnych.

Larwy chrząszczy:
A - Silpha obscura (rodz. Silphidae); B - Silpha obscura - widok z dołu; C - Necrophorus vespillo (rodz. Silphidae); D - Oeceoptoma thoracica (rodz. Silphidae); E - Saperda scalaris (rodz. Cerambycidae); F - Trachys minuta (rodz. Buprestidae)

Larwy chrząszczy:
A - Cincidella hybrida (rodz. Cincinellidae); B - Carabus coriaceus (rodz. Carabidae); C - Zabrus tenebrioides (rodz. Carabidae); D - Stenus bipunctatus (rodz. Staphylinidae); E - drutowiec sprężyka Melanotus rufipes (rodz. Elateridae)

Larwy robakowate, czyli erukoidalne, mają - jak sama nazwa wskazuje - ciało miękkie, robakowate, bez szczecinek lub z bardzo nielicznymi szczecinkami, są mało ruchliwe i zwykle roślinożerne. Najczęściej oskórek tych larw jest miękki, ciało białe i tylko głowa ciemniejsza, z mocnymi żuwaczkami i żuchwami, nogi ich są zwykle słabo rozwinięte, często prawie niewidoczne, czasami nóg bark zupełnie.
    Wiele larw ma nie tylko nogi tułowiowe, lecz i odwłokowe, w liczbie 2-8 par. Zwykle ciało takich larw jest wydłużone, o miękkim oskórku, z bardzo twardą głową. Takie są znane wszystkim larwy łuskoskrzydłych, zwane gąsienicami, larwy rośliniarek.
    Wyróżnia się jeszcze larwy pozbawione nóg (tułowiowych), lecz mające dobrze rozwiniętą głowę. Ich ciało jest zwykle białawe, z miękkim oskórkiem, robakowate, mięsiste. takie są larwy niektórych błonkoskrzydłych (os, pszczół, trzmieli, mrówek itd.).

    Ostatnią grupę stanowią larwy pozbawione nóg tułowiowych i o tak słabo wykształconej głowie, że zdają się być całkowicie "bezgłowymi". Takie są larwy wielu much (np. muchy domowej, plujki itp.). Oprócz opisanych wyżej larw owadów o przeobrażeniu zupełnym można jeszcze wyróżnić kilka kategorii larw, króre odznaczają się innymi kombinacjami wymienionych wyżej cech.
    U owadów o przeobrażeniu niezupełnym aparat gębowy larwy jest dość podobny do aparatu gębowego owada doskonałego. Natomiast u owadów o przeobrażeniu zupełnym różnice w budowie narządów gębowych larw i imagines mogą być bardzo głębokie. U łuskoskrzydłych owady doskonałe (motyle) mają zwykle aparat gębowy typu ssącego, larwy zaś (gąsienice) - gryzącego. Równie silnie różnią się aparaty gębowe larw i imagines u pcheł, muchówek itd. czasami poważne różnice w budowie narządów gębowych postaci larwalnych i owadów doskonałych występują u owadów o przeobrażeniu niezupełnym, jeśli aparat gębowy imago jest niedorozwinięty (np. u jętek). To samo dotyczy oczywiście i owadów o przeobrażeniu zupełnym i zredukowanych narządach gębowych (chrościki).
    U owadów o przeobrażeniu zupełnym spotykamy się z przypadkami występowania nie jednej, określonej postaci larwalnej. lecz kilku zupełnie różnych na pierwszy rzut oka i kolejno po sobie następujących form larwalnych. Jest to tzw. przeobrażenie nadmierne, czyli hipermetamorfoza.

Ze zjawiskiem tym spotykamy się np. u chrząszczy z rodziny majkowatych. W tym przypadku szczególnie jaskrawe są różnice między pierwszym stadium a następnymi: larwa pierwszego stadium jest bardzo ruchliwa i znana pod nazwą triunguliny, larwy zaś stadiuów późniejszych są mało ruchliwe i ledwie zdolne do przemieszczania się.
    Należy podkreślić, że u owadów o przeobrażeniu niezupełnym występuje czasami szczególna postać larwalna zwana nimfą. Jest to przedostatnie stadium rozwojowe, które po linieniu przekształca się bezpośrednio w imago. Charakterystyczną cechą nimfy są wyraźnie wykształcone zaczątki skrzydeł, często osiągające znaczne wymiary. U jętek nimfa przed wylinką wychodzi z wody i przekształca się w tzw. subimago - formę już latającą, lecz nie będącą jeszcze owadem doskonałym. Jest ona właściwa tylko jętkom. Po wylince subimago pojawia się bardzo podobny doń owad doskonały (imago).

    Stadium poczwarki jest właściwe tylko owadom o przeobrażeniu zupełnym. Rozróżnia się dwa podstawowe typy poczwarek: poczwarkę wolną i zamkniętą, oraz dodatkowo jeszcze tzw. poczwarkę baryłkowatą (bobówkę).

    Skrzydła, czułki i nogi poczwarki wolnej ściśle przylegają do ciała i są pokryte indydidualnymi futeralikami z cienkiej błony, lecz nie są przytwierdzone na całęj długości ciała, ani też okryte szczególnie usztywnioną lub skórzastą błoną. Poczwarki takie są dość ruchliwe, lecz rzadko tylko zdolne do czynnego przemieszczania się w środowisku. Na podstwaie wyglądu wolnej poczwarki można wyobrażić sobie wygląd przyszłego owada doskonałego, a nawet w wielu przypadkach - określić jego systematyczne zaszeregowanie, jeśli ie do gatunku, to chociażby do rodzaju, przy czym ni trzeba się uciekać do cech właściwych jedynie poczwarkom. W przyrodzie poczwarki wolne zwykle nie występują w miejscach otwartych, lecz są ukryte w jakimś zakątku: w drewnie, pod korą, w innych tkanakach roślin, często w glebie itd. Takie są poczwarki błonkoskrzydłych, siatkoskrzydłych, większości chrząszczy, niekiedy dwuskrzydłych.
    Zamknięte poczwarki są pokryte okrywą, która otula całe ich ciało wraz ze wszystkimi przydatkami: nogami, czułkami, skrzydłami itp. Poczwarka tego typu jest wogóle mało ruchliwa, porusząć zaś nogami lub czułkami nie może wcale. Kończyny takiej poczwarki są wolne tylko w pierwszej chwili po zrzuceniu okryw ostatniego stadium larwalnego. Wkrótce jednak ze specjalnych gruczołów linkowych zaczyna wydzielać się u nich lepka ciecz, która rozlewa się po powierzchni ciała poczwarki, twardnieje i przekształca się we wspomnianą już okrywę. Takie są poczwarki łuskoskrzydłych, niektórych chrząszczy (biedrnkowate, niektóre stonkowate, niektóre kusakowate). Poczwarki tego typu często występują w przyrodzie w miejscach otwartych. Na roślinach można spotkać "wiszące" poczwarki biedronkowatych, poczwarki niektórych motyli dziennych (rusałki pokrzywnika, rusałki admirała). Jednakże poczwarki wielu motyli są ukryte pod korą, w glebie itp. miejscach.
    Wyróżnia się jeszcze jedną postać poczwarki (odmiana poczwarki zamkniętej, a mianowicie tzw. poczwarkę baryłkowatą (bobówkę), właścią wielu gatunkom much. W tym przypadku larwa w czasie ostatniego linienia nie zrzuca oskórak, który twardnieje, skraca się i tworzy wokół poczwarki mocny futeralik o kształcie baryłki. Wewnątrz tej "bobówki" leży poczwarka typu wolnego.
    U wielu gatunków owadów poczwarki, zarówno wolne, jak i okryte, są jeszcze dodatkowo chronione przez oprzęd. Materiał, z którego owad buduje oprzędy, jak i ich struktura, mogą być różnorakie. najczęściej oprzęd jest splatany przez larwę przed przepoczwarczeniem z nici jedwabnej, wydzielanej ze specjelnych gruczołów. Taką budowę mają oprzędy wielu motyli, przy czym trwałość ich jest bardzo różna - od bardzo luźnxyh i cienkich oprzędów niektórych molowatych i barczatkowatych, do niezwykle trwałych oprzędów jedwabników. Również wolne poczwarki wielu gatunków mrówek są ukryte w  jedwabnych oprzędach  (oprzędy te są powszechnie znane pod niesłuszną nazwą "mrówczych jaj"). Nierzadko larwy owadów przed przepoczwarczeniem wplatają w jedwabny oprzęd cząstki różnych materiałów: drewno, grudki gleby itp. U niektórych owadów wreszczie przepoczwarczenie odbywa się we wnętrzu tego futeralika, w którym żyła larwa. Przykładem mogą służyć woreczki-futeraliki motyli z rodziny Psychidae.
    Odróżnienie poczwarki od larwy nie nastręcza zwykle trudności. Zamkniętą poczwarkę poznać jest łatwo. Poczwarka wolna różni się zawcze od larwy tym, że jej przydatki są okryte cienką błonką, a także tym, że ma ona zwykle wyraźne zaczątki skrzydeł.
    Większość gatunków owadów należy do form o przeobrażeniu zupełnym, takie jak chrząszcze, błonkoskrzydłe, dwuskrzydłę i łuskoskrzydłe.