Słowniczek
Aberacja: odmiana o lokalnym zasięgu powstała na drodze mutacji.
Abiotyczne czynniki: zespół czynników ekologicznych natury nieożywionej,
jak np. temperatura, wilgotność, woda gruntowa itp.
Acefaliczny: bez zewnętrznej, dobrze widocznej puszki głowowej
(np. larwy muchówek).
Amfitokia: z niezapłodnionych jaj rozwijają się samce i samice.
Autekologia: ekologia fizjologiczna; zajmuje się reakcją organizmu
osobnika na czynniki środowiskowe.
Arenotokia: z niezapłodnionych jaj rozwijają sie tylko samce.
Bakteriozy: choroby wywoływane u owadów przez patogenne bakterie.
Biała zgnilizna: białe przebarwienie drewna opanowanego przez
grzyby (głównie drewna drzew liściastych).
Biel: w przeciwieństwie do twardzieli jest to jaśniej zabarwiony
i obejmujący zewnętrzne warstwy drewna składające się z ostatnich pierścieni
przyrostowych; zawiera żywe jeszcze komórki.
Biocenoza: jest to zespół wszystkich populacji roślinnych i
zwierzęcych , które zamieszkują jednolity odcinek biosfery, które co do
liczby gatunków i osobników odpowiadają przeciętnej możliwości życiowej.
Człony biocenozy są zależne jedne od drugich, są w biocenotycznej równowadze
(homeostaza) i posiadają dzięki zdolności samoregulacji możliwość wahania
się wokoło średniego stanu.
homeostaza - zdolność żywego organizmu
do zachowania stanu równowagi przez odpowiednią koordynację i regulację
procesów życiowych, możliwa dzięki istnieniu działających na zasadzie ujemnego
sprzężenia zwrotnego mechanizmów dostosowawczych.
Biologiczne zwalczanie: aktywne wykorzystanie organizmów żywych
do zwalczania lub ograniczania liczebności szkodników zwierzęcych lub roślinnych.
Biomasa: ciężar organizmów żywych występujących na określonej
powierzchni.
Bionomia: sposób życia.
Biotop (środowisko): jest to siedlisko ukształtowane pod wpływem
określonej formacji roślinnej (szersze znaczenie potoczne: środowisko wodne,
glebowe, powietrzne). Jest to otoczenie zjawiska, całokształt warunków
w jakich zachodzą procesy życiowe jakiegoś osobnika (środowisko przyrodnicze,
środowisko w którym występuje biocenoza).
Biotyczne czynniki: zespół czynników natury ożywionej, jak np.
pasożytnicze zwierzęta lub rośliny, bakterie, wirusy itp.
Bonitacja: zróżnicowana zdolność produkcyjna siedliska (wyrażana
w klasach) w odniesieniu do określonego gatunku drzewa.
Cerci: nitkowate, członowane wyrostki odwłoka.
Chodnik macierzysty: chodnik wygryzany przez samicę w celu złożenia
jaj.
Ciałka tłuszczowe: białawe, niekiedy czerwonawo zabarwione komórki
tłuszczowe w ciele owada. Ciałka te niekiedy prześwitują przez oskórek
ciała larw nadając im określoną barwę. Clavus: końcowe pole schitynizowanych
przednich skrzydeł pluskwiaków różnoskrzydłych, połączone z przykrywką
(p. corium).
Corium: przykrywka, u pluskwiaków różnoskrzydłych część schitynizowanej
podstawy skrzydeł przednich.
Czerwona zgnilizna: zgnilizna drewna, której sprawcą jest grzyb
Polyporus
sulphureus (Bull.) Fr.; występuje na drzewach liściastych, a także
iglastych.
Diapauza (okres spoczynku): zahamowanie rozwoju osobnika w naturalnych
warunkach, trwające tygodnie, miesiące, a nawet lata. Procesy życiowe zostają
ograniczone do minimum, na co wpływają głównie czynniki zewnętrzne (przeważnie
klimat), jak np. temperatura, wilgotność i in.
Dymorfizm: dwupostaciowość występująca w obrębie tego samego
gatunku, np. dymorfizm płciowy (samice różnią się istotnie od samców).
Drzewa osłabione: drzewa uszkodzone przez pioruny, zgorzel słoneczną,
mróz, ekshalaty przemysłowe, żery szkodników itp.
Drągowina: Drzewostan w wieku 30-50 lat i pierśnicy (średnicy
na wysokości 1,3 m) 11-20 cm. Proces oczyszczania i wydzielania się drzew
stopniowo słabnie. Zaczyna się przyrost na grubość. Faza ta kończy młodociane
fazy wzrastania.
Dynamika populacji: wahania liczebności populacji z generacji
na generację.
Edafon: flora i fauna glebowa.
Ekologia: jest to nauka o otoczeniu określonych grup organizmów
żywych, nauka o wzajemnych stosunkach między organizmami żywymi z ich nieożywionym
środowiskiem. Jest to nauka o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody.
Nazwa ekologia wprowadzona została przez niemieckiego biologa Ernasta
Haeckla w 1869r. (słowa greckie: ekos - dom, otoczenie; logos
- słowo, nauka).
Rozwinęła się i wysunęła na czołowe miejsca w naukach biologicznych
w latach 60. Dzielimy ją na: ekologię roślin, zwierząt, człowieka (sozologia).
Ekologia roślin:
autoekologia - nauka
o przystosowaniu się żywych organizmów do ich środowiska, silnie jest związana
z klimatologią, gleboznawstwem, fizjologią, fenologią;
synekologia - zajmuje
się zbiorowiskiem współwystępujących ze sobą organizmów jako określoną
jednostką socjalną i jej stosunkiem do swego środowiska. Opiera się na
fitosocjologii i fitogeografii.
Stosunek ekologii do innych nauk przyrodniczych:
(powiązana jest z)
działy
podstawowe - anatomia, morfologia, fizjologia, ekologia, genetyka
działy
taksonomiczne - bakteriologia, mykologia, entomologia, botanika
W ekologii lasu autoekologię reprezentuje siedliskoznawstwo
leśne, natomiast synekologię: ekologia populacji drzewiastych, ekologia
biocenoz leśnych, ekologia ekosystemów leśnych.
Ektopasożyt: pasożyt zewnętrzny.
Endopasożyt: pasożyt wewnętrzny.
Eudosymbioza: współżycie mikroorganizmów (bakterii, grzybów
i in.) z owadami, przyczym endosymbionty żyją w organiźnie owada, nie wyrządzając
mu szkody.
Entomofag: żywiący się owadami; należą tu przede wszystkim pasożyty
owadów (m.in. gąsienicznikowate, rączycowate), gatunki owadów drapieżnych
itp.
Eucefaliczny: z dobrze widoczną z zewnętrz puszką głowową (np.
larwy chrząszczy).
Fitofag: żywiący się substancją roślinną.
Fitosaprofag: żywiący się martwą substancją roślinną.
Fizjologiczny szkodnik: gatunek owada, który może spowodować
śmierć rośliny, lub conajmniej zakłócić w sposób istotny jej procesy życiowe.
Forezja: aktywne, czasowe wykorzystywanie innych zwierząt jako
środka lokomocji.
Frenulum: pęczek szczecinek na przednim brzegu tylnych skrzydeł
motyli, służący do łączenia obu par skrzydeł.
Furca: widełki skokowe u skoczogonków.
Galas: zniekształcenie części roślinnej wywołane przerostem
tkanki na skutek żerowania owada.
Gameogenetyczny: dwupłciowy.
Generacja: cykl rozwojowy owada od jaja do jaja.
Gradacja: masowy pojaw owadów.
Gęstość populacji: przecietan liczba osobników przypadająca
na jednostkę powierzchni.
Halobionty: owady występujące tylko w zasolonych biotopach.
Hemicefaliczny: głowa głęboko wciągnięta w przedtułów (np. niektóre
larwy muchówek).
Hipermetamorfoza: (nadprzeobrażenie) jest to szczególny przypadek
przeobrażenia zupełnego, w którym oprócz właściwych stadiów rozwojowych
występuje jeszcze przemiana postaci larwalnych, różniących się od siebie
tak pod względem budowy, jak i bionomii (np. triungulinus u Meloidae
czy plandium u Chalcididae).
Hiperpasożyt: pasożyt atakujący inne pasożyty.
Holometabola: owady o przeobrażeniu zupełnym (jajo - larwa -
poczwarka - owad doskonały; larwy nie podobne do owada doskonałego).
Humus: "...całość resztek i odpadów organicznych pochodzenia
roślinnego i zwierzęcego, które stały się już częścią gleby i tam ulegną
dalszym przemianom"
(Hartmann, 1952).
Imagines: owad doskonały.
Jugum: palcowaty wyrostek na tylnym brzegu przednich skrzydeł,
stanowiący część urządzenia do łączenia obu par skrzydeł motyli.
Klasy wieku: określanie wieku drzewostanów używane w leśnictwie
(I klasa wieku - do 20 lat, II klasa - 20-40 lat itd.).
Koincydencja: pojaw w tym samym czasie i miejscu, np. pasożyta
i jego żywiciela.
Komensalizm: współbiesiadnictwo; polega na korzystaniu ze wspólnego
pożywienia przez różne gatunki bez wyrządzania wzajemnie szkód. Dopiero
przy braku pożywienia konkurencja może przybrać ostrzejszą formę.
Koneks biocenotyczny: układy powiązań w biocenozie; bezpośrednie
i pośrednie związki zachodzące pomiędzy zwierzętami i roślinami.
Koprofag: organizm odrzywiający się ekskrementami.
Kremaster: wyrostek na zakończeniu odwłoka poczwarek motyli.
Letalny: śmiertelny.
Makroklimat: dotyczy dużych jednostek geograficznych (regiony,
strefy), zależy od szerokości geograficznej, odległości od mórz i oceanów,
makrorzeźby terenu oraz od mas roślinności.
Pomiar: temperatur (2 m nad ziemią), opad (1 m), wiatr (8-12 m).
Makroklimat odznacza się większą stabilnością zarówno w skali czasowej
jaki i przestrzennej.
Mączka: bardzo drobne wiórki i ekskrementy wypełniające żerowiska
owadów wywodzących się pod korą.
Membrana: końcowa, przejrzysta, błoniasta część przednich skrzydeł
pluskwiaków różnoskrzydłych.
Mezoklimat: kształtuje się pod wpływem czynników o charakterze
miejscowym, zależy od: wysokości nad poziomem morza, mezoreliefu, skały
macierzystej, stanu gleby, od rodzaju pokrywy roślinnej, zabudowań i zakładów
przemysłowych. Wyróżnia się zatem klimat lokalny, gór, dolin, kotlin, lasu,
pola, jeziorny, miasta. Specyficznym jego wariantem jest klimat siedliskowy
(ekoklimat).
Mikoryza: otoczka grzybni na korzeniach drzew powodowana przez
symbiotyczne grzyby.
Mikroklimat: powstaje w najmniejszych częściach mezoklimatu
w warstwie atmosfery przylegającej do powierzchni gruntu. Wywierają na
niego wpływ: ukształtowanie terenu, stosunki glebowe, rodzaj roślinności.
Wyróżniamy mikroklimat luki, gniazda w drzewostanie, brzegu lasu, zagłębienia
terenu, danej partii stoku, podwórza miejskiego. Mikroklimat cechuje duża
zmienność.
Mimikra: upodabnianie się do innych zwierząt, części roślin
lub martwych przedmiotów.
Minowanie igieł i liści: wygryzanie miękiszu pomiędzy górnym
i dolnym oskórkiem.
Monofag: owad rozwijający się tylko na jednym gatunku rośliny
lub zwierzęcia.
Multipasożytnictwo: jeden i ten sam żywiciel jest pasożytowany
przez kilka gatunków pasożytów.
Myrmekofile: owady współżyjące z mrówkami.
Nekrofag: organizm żywiązy się gnijącymi zwłokami zwierząt lub
martwych części roślin.
Nekroza: zamieranie komórek lub całych organów rośliny wskutek
ich uszkodzenia przez patogeniczne organizmy, brak wody, oddziaływanie
mrozu itp.
Opór środowiska: czynniki biotyczne i abiotyczne, hamujące nadmierny
pojaw gatunku.
Otwór wylotowy: otwór wyjściowy, przez który zwykle owad doskonały
opuszcza substrat, w którym rozwijała się larwa.
Palearktyczny gatunek: gatunek występujący na terenie całej
Europy, w Afryce na północ od Sahary i w Azji na północ od Himalajów.
Pantofag: gatunek wszystkożerny.
Partenogeneza: dziweorództwo; komórka jajowa zdolna do rozwoju
bez zapłodnienia (rodzaj rozmnażania płciowego).
Pedogeneza: szczególny przypadek partenogenezy, tj. partenogenetycznego
rozmnażania w stadium larwalnym np. u rodziny Heteropezidae.
Pokładełko: urządzenie do składania jaj przez samice owadów.
Poliedroza: choroba owadów powodowana przez wirusy posiadające
przetrwalnikowe formy w postaci :kryształów" (= wstrętów) często załamujących
światło.
Polifag: zwierzęta wielożerne; owady żywiące się np. liściastymi
i iglastymi gatunkami drzew. Poliembrionia: z jednego jaja rozwija
się wiele osobników (przez podział komórki).
Polimorfizm: wielopostaciowość w obrębie tego samego gatunku
(np. u mrówek występują oprócz samców i samic jeszcze robotnice).
Populacja: zespół osobników danego gatunku roślin lub zwierząt
zasiedlających ograniczoną przestrzeń życiową i tworzących określoną wspólnotę
życiową.
Pronimfa: nazwa używana dla określenia przedpoczwarkowego stadium
błonkówek - rośliniarek oraz 3 stadium (z zaczątkiem skrzydeł) larw przylżeńców.
Proweniencja: w związku z szerokim rozprzestrzenieniemniektórych
drzew leśnych wytworzyły się pewne rasy klimatyczne lub siedliskowe. Można
stwierdzić dziedziczenie pewnych cech u drzew różnej prowieniencji (pochodzenia).
Protandria: pierwdze pojawiają się samce.
Przelegiwanie: zaskakujące zjawisko zahamowania rozwoju, trwające
niekiedy szereg lat. Na przykład przepoczwarcza się tylko część zupełnie
już dojrzałych larw.
Przetchlinka: (stigma): zewnętrzny otwór prowadzący do tchawki.
Przyoczka: oczy proste, występujące pojedynczo (1-3) na części
ciemieniowej głowy owada.
Przyrost: powiększanie się masy drewna w okresie wegetacyjnym.
Mówimy o przyroście pojedynczego drzewa, o przyroście grubości, wysokości,
masy drzewostanów itp. Przyrost zależy od wielu czynników, m.in. od uszkodzeń
przez owady.
Pupa adectica: poczwarka z zaznaczonymi, lecz nieruchomymi żuwaczkami.
Pupa dectica: poczwarka z ruchomymi żuwaczkami.
Pupa exarata: p. pupa libera.
Pupa libera: (p. pupa exarata); wszystkie przydatki poczwarki
(odnóża, czułki itp.) odstające od ciała.
Pupa obtecta: poczwarka, u której wszystkie przydatki (odnóża,
czółki i osłonki skrzydeł) są jakby przyklejone do powierzchni ciała za
pomocą krzepnącej larwalnej cieczy.
Roślinność ruderalna: rośliny rosnące na gruzach, rumowiskach.
Rozwój embrionalny: okres rozwojowy owada od zapłodnienia jaja
do wylęgu larwy.
Rozwój postembrionalny: rozwój od momentu wylęgu larwy z jaja
do opuszczenia poczwarki przez owada doskonałego.
Rozpiętość skrzydeł: odległość od jednego do drugiego końca
rozpostartych skrzydeł owada.
Saprofag: żerujący na martwych, gnijących resztkach roślinnych
i zwierzęcych.
Segment: pierścień ciała owada.
Sipho: rurki oddechowe (u larw owadów wodnych doprowadzające
powietrze do systemu tchawek).
Siphunculi: rurki na zakończeniu odwłoka mszyc, przez które
wydzielana jest woskowa wydzielina.
Spadź: wydaliny mszyc o wysokiej zawartości cukrów, pokrywające
lepką warstwą liście lub igły roślin w sąsiedztwie kolonii mszyc.
Spałowanie: ogryzanie kory na strzałach drzew przez jeleniowate.
Strzała: pień drzewa.
Strzępina: orzęsienie tylnego brzegu skrzydeł u motyli.
Styli: rylcowate przydatki (reszta pierwotnych odnóży) na ostatnich
segmentach odwłoka.
Sukcesja: ogólnie - następujące po sobie sytuacje w biocenozie.
wg. Szymańskiego:
sukcesja ekologiczna - to uporządkowany proces
przemian jakim podlega biocenoza.
wg. Czarnowskiego:
sukcesja ekologiczna - to kolejne po sobie
następujące w miarę upływu czasu na określonym terenie zbiorowiska roślinne
różniące się składem gatunkowym.
Superpasożytnictwo: pasożytnictwo żywiciela przez więcej niż
jednego pasożyta, ale z tego samego gatunku.
Synantrop: gatunek związany ze środowiskiem stworzonym przez
człowieka.
Szkodnik pierwotny: szkodnik atakujący zdrowe, żywe rośliny.
Szkodnik techniczny: szkodliwy owad, którego żer obniża wartość
techniczną drewna.
Szkodnik wtórny: szkodnik atakujący już osłabione lub chore
rośliny.
Tarcza: scutum - śródplecze.
Tarczka: scutellum - szczególnie u pluskwiaków i chrząszczy
widoczna, klinowata część śródplecza u nasady pokryw.
Tchawki: rurki doprowadzające powietrze do wnętrza ciała owada.
Telytokia: z niezapłodnionych jaj rozwijają się tylko samice.
Termofilny: ciepłolubny.
Troficzne czynniki: czynniki pokarmowe.
Tribus: pośrednia jednostka systematyczna pomiędzy rodziną a
rodzajem.
Trofobioza: zjawisko wzajemnych powiązań pomiędzy mrówkami a
mszycami.
Turgor: ciśnienie wewnętrzne na ściankach komórek roślinnych.
Twardziel: ciemniejsza część drewna przesycona garbnikami i
innymi substancjami, nie biorąca udziału w przewodzeniu wody.
Tympanalne organy: organy słuchu u owadów.
Uprawa, nalot: uprawa pochodzi z odnowienia sztucznego siewem
lub sadzeniem, nalot z odnowienia naturalnego - samosiew. Trwa ona
od skiełkowania nasion do osiągnięcia zwarcia. Występuje tu konkurencja
z chwastami, konieczne są czynności pielęgnacyjne, zaczyna się pojawiać
zróżnicowanie we wzroście (możemy je regulować przez ogławianie).
Wegetacyjny sezon: część roku, w których warunki klimatyczne
umożliwiają wzrost i rozwój roślin. Okrez roku w którym panują warunki
niekożystne nazywamy okresem spoczynku.
Wektory chorób: owady przenoszące mikroorganizmy chorobotwórcze.
Wirozy: choroby owadów powodowane przez wirusy.
Żer dojrzewający: żer mający na celu wytworzenie dojrzałych
komórek płciowych; obraz żerowania zwykle niepodobny do obrazu żerowania
normalnego.
Żer regeneracyjny: występuje u gatunków wywodzących dwu- lub
wielokrotnie swe potomstwo; ma na celu regenerację komórek płciowych samców
i samic.
Żywiciel dodatkowy (=zastępczy): gatunek porażany przez pasożyta,
gdy bark właściwego, głównego żywiciela.
Inne ciekawe pojęcia w postaci samorozpakowującego
się archiwum pliku w formacie MS Word 97. EKOLOGICZNE
PODSTAWY HODOWLI LASU.exe