Słowniczek






Aberacja: odmiana o lokalnym zasięgu powstała na drodze mutacji.
Abiotyczne czynniki: zespół czynników ekologicznych natury nieożywionej, jak np. temperatura, wilgotność, woda gruntowa itp.
Acefaliczny: bez zewnętrznej, dobrze widocznej puszki głowowej (np. larwy muchówek).
Amfitokia: z niezapłodnionych jaj rozwijają się samce i samice.
Autekologia: ekologia fizjologiczna; zajmuje się reakcją organizmu osobnika na czynniki środowiskowe.
Arenotokia: z niezapłodnionych jaj rozwijają sie tylko samce.
Bakteriozy: choroby wywoływane u owadów przez patogenne bakterie.
Biała zgnilizna: białe przebarwienie drewna opanowanego przez grzyby (głównie drewna drzew liściastych).
Biel: w przeciwieństwie do twardzieli jest to jaśniej zabarwiony i obejmujący zewnętrzne warstwy drewna składające się z ostatnich pierścieni przyrostowych; zawiera żywe jeszcze komórki.
Biocenoza: jest to zespół wszystkich populacji roślinnych i zwierzęcych , które zamieszkują jednolity odcinek biosfery, które co do liczby gatunków i osobników odpowiadają przeciętnej możliwości życiowej. Człony biocenozy są zależne jedne od drugich, są w biocenotycznej równowadze (homeostaza) i posiadają dzięki zdolności samoregulacji możliwość wahania się wokoło średniego stanu.

   homeostaza - zdolność żywego organizmu do zachowania stanu równowagi przez odpowiednią koordynację i regulację procesów życiowych, możliwa dzięki istnieniu działających na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego mechanizmów dostosowawczych.
Biologiczne zwalczanie: aktywne wykorzystanie organizmów żywych do zwalczania lub ograniczania liczebności szkodników zwierzęcych lub roślinnych.
Biomasa: ciężar organizmów żywych występujących na określonej powierzchni.
Bionomia: sposób życia.
Biotop (środowisko): jest to siedlisko ukształtowane pod wpływem określonej formacji roślinnej (szersze znaczenie potoczne: środowisko wodne, glebowe, powietrzne). Jest to otoczenie zjawiska, całokształt warunków w jakich zachodzą procesy życiowe jakiegoś osobnika (środowisko przyrodnicze, środowisko w którym występuje biocenoza).
Biotyczne czynniki: zespół czynników natury ożywionej, jak np. pasożytnicze zwierzęta lub rośliny, bakterie, wirusy itp.
Bonitacja: zróżnicowana zdolność produkcyjna siedliska (wyrażana w klasach) w odniesieniu do określonego gatunku drzewa.
Cerci: nitkowate, członowane wyrostki odwłoka.
Chodnik macierzysty: chodnik wygryzany przez samicę w celu złożenia jaj.
Ciałka tłuszczowe: białawe, niekiedy czerwonawo zabarwione komórki tłuszczowe w ciele owada. Ciałka te niekiedy prześwitują przez oskórek ciała larw nadając im określoną barwę. Clavus: końcowe pole schitynizowanych przednich skrzydeł pluskwiaków różnoskrzydłych, połączone z przykrywką (p. corium).
Corium: przykrywka, u pluskwiaków różnoskrzydłych część schitynizowanej podstawy skrzydeł przednich.
Czerwona zgnilizna: zgnilizna drewna, której sprawcą jest grzyb Polyporus sulphureus (Bull.) Fr.; występuje na drzewach liściastych, a także iglastych.
Diapauza (okres spoczynku): zahamowanie rozwoju osobnika w naturalnych warunkach, trwające tygodnie, miesiące, a nawet lata. Procesy życiowe zostają ograniczone do minimum, na co wpływają głównie czynniki zewnętrzne (przeważnie klimat), jak np. temperatura, wilgotność i in.
Dymorfizm: dwupostaciowość występująca w obrębie tego samego gatunku, np. dymorfizm płciowy (samice różnią się istotnie od samców).
Drzewa osłabione: drzewa uszkodzone przez pioruny, zgorzel słoneczną, mróz, ekshalaty przemysłowe, żery szkodników itp.
Drągowina: Drzewostan w wieku 30-50 lat i pierśnicy (średnicy na wysokości 1,3 m) 11-20 cm. Proces oczyszczania i wydzielania się drzew stopniowo słabnie. Zaczyna się przyrost na grubość. Faza ta kończy młodociane fazy wzrastania.
Dynamika populacji: wahania liczebności populacji z generacji na generację.
Edafon: flora i fauna glebowa.
Ekologia: jest to nauka o otoczeniu określonych grup organizmów żywych, nauka o wzajemnych stosunkach między organizmami żywymi z ich nieożywionym środowiskiem. Jest to nauka o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody.
Nazwa ekologia wprowadzona została przez niemieckiego biologa Ernasta Haeckla w 1869r. (słowa greckie: ekos - dom, otoczenie; logos - słowo, nauka).
Rozwinęła się i wysunęła na czołowe miejsca w naukach biologicznych w latach ‘60. Dzielimy ją na: ekologię roślin, zwierząt, człowieka (sozologia).
 Ekologia roślin:
        autoekologia - nauka o przystosowaniu się żywych organizmów do ich środowiska, silnie jest związana z klimatologią, gleboznawstwem, fizjologią, fenologią;
        synekologia - zajmuje się zbiorowiskiem współwystępujących ze sobą organizmów jako określoną jednostką socjalną i jej stosunkiem do swego środowiska. Opiera się na fitosocjologii i fitogeografii.
Stosunek ekologii do innych nauk przyrodniczych:
  (powiązana jest z)
           działy podstawowe - anatomia, morfologia, fizjologia, ekologia, genetyka
           działy taksonomiczne - bakteriologia, mykologia, entomologia, botanika
    W ekologii lasu autoekologię reprezentuje siedliskoznawstwo leśne, natomiast synekologię: ekologia populacji drzewiastych, ekologia biocenoz leśnych, ekologia ekosystemów leśnych.
Ektopasożyt: pasożyt zewnętrzny.
Endopasożyt: pasożyt wewnętrzny.
Eudosymbioza: współżycie mikroorganizmów (bakterii, grzybów i in.) z owadami, przyczym endosymbionty żyją w organiźnie owada, nie wyrządzając mu szkody.
Entomofag: żywiący się owadami; należą tu przede wszystkim pasożyty owadów (m.in. gąsienicznikowate, rączycowate), gatunki owadów drapieżnych itp.
Eucefaliczny: z dobrze widoczną z zewnętrz puszką głowową (np. larwy chrząszczy).
Fitofag: żywiący się substancją roślinną.
Fitosaprofag: żywiący się martwą substancją roślinną.
Fizjologiczny szkodnik: gatunek owada, który może spowodować śmierć rośliny, lub conajmniej zakłócić w sposób istotny jej procesy życiowe.
Forezja: aktywne, czasowe wykorzystywanie innych zwierząt jako środka lokomocji.
Frenulum: pęczek szczecinek na przednim brzegu tylnych skrzydeł motyli, służący do łączenia obu par skrzydeł.
Furca: widełki skokowe u skoczogonków.
Galas: zniekształcenie części roślinnej wywołane przerostem tkanki na skutek żerowania owada.
Gameogenetyczny: dwupłciowy.
Generacja: cykl rozwojowy owada od jaja do jaja.
Gradacja:  masowy pojaw owadów.
Gęstość populacji: przecietan liczba osobników przypadająca na jednostkę powierzchni.
Halobionty: owady występujące tylko w zasolonych biotopach.
Hemicefaliczny: głowa głęboko wciągnięta w przedtułów (np. niektóre larwy muchówek).
Hipermetamorfoza: (nadprzeobrażenie) jest to szczególny przypadek przeobrażenia zupełnego, w którym oprócz właściwych stadiów rozwojowych występuje jeszcze przemiana postaci larwalnych, różniących się od siebie tak pod względem budowy, jak i bionomii (np. triungulinus u Meloidae czy plandium u Chalcididae).
Hiperpasożyt: pasożyt atakujący inne pasożyty.
Holometabola: owady o przeobrażeniu zupełnym (jajo - larwa - poczwarka - owad doskonały; larwy nie podobne do owada doskonałego).
Humus: "...całość resztek i odpadów organicznych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, które stały się już częścią gleby i tam ulegną dalszym przemianom"
(Hartmann, 1952).
Imagines: owad doskonały.
Jugum: palcowaty wyrostek na tylnym brzegu przednich skrzydeł, stanowiący część urządzenia do łączenia obu par skrzydeł motyli.
Klasy wieku: określanie wieku drzewostanów używane w leśnictwie (I klasa wieku - do 20 lat, II klasa - 20-40 lat itd.).
Koincydencja: pojaw w tym samym czasie i miejscu, np. pasożyta i jego żywiciela.
Komensalizm: współbiesiadnictwo; polega na korzystaniu ze wspólnego pożywienia przez różne gatunki bez wyrządzania wzajemnie szkód. Dopiero przy braku pożywienia konkurencja może przybrać ostrzejszą formę.
Koneks biocenotyczny: układy powiązań w biocenozie; bezpośrednie i pośrednie związki zachodzące pomiędzy zwierzętami i roślinami.
Koprofag: organizm odrzywiający się ekskrementami.
Kremaster: wyrostek na zakończeniu odwłoka poczwarek motyli.
Letalny: śmiertelny.
Makroklimat: dotyczy dużych jednostek geograficznych (regiony, strefy), zależy od szerokości geograficznej, odległości od mórz i oceanów, makrorzeźby terenu oraz od mas roślinności.
Pomiar: temperatur (2 m nad ziemią), opad (1 m), wiatr (8-12 m).
Makroklimat odznacza się większą stabilnością zarówno w skali czasowej jaki i przestrzennej.
Mączka: bardzo drobne wiórki i ekskrementy wypełniające żerowiska owadów wywodzących się pod korą.
Membrana: końcowa, przejrzysta, błoniasta część przednich skrzydeł pluskwiaków różnoskrzydłych.
Mezoklimat: kształtuje się pod wpływem czynników o charakterze miejscowym, zależy od: wysokości nad poziomem morza, mezoreliefu, skały macierzystej, stanu gleby, od rodzaju pokrywy roślinnej, zabudowań i zakładów przemysłowych. Wyróżnia się zatem klimat lokalny, gór, dolin, kotlin, lasu, pola, jeziorny, miasta. Specyficznym jego wariantem jest klimat siedliskowy (ekoklimat).
Mikoryza: otoczka grzybni na korzeniach drzew powodowana przez symbiotyczne grzyby.
Mikroklimat: powstaje w najmniejszych częściach mezoklimatu w warstwie atmosfery przylegającej do powierzchni gruntu. Wywierają na niego wpływ: ukształtowanie terenu, stosunki glebowe, rodzaj roślinności.
Wyróżniamy mikroklimat luki, gniazda w drzewostanie, brzegu lasu, zagłębienia terenu, danej partii stoku, podwórza miejskiego. Mikroklimat cechuje duża zmienność.
Mimikra: upodabnianie się do innych zwierząt, części roślin lub martwych przedmiotów.
Minowanie igieł i liści: wygryzanie miękiszu pomiędzy górnym i dolnym oskórkiem.
Monofag: owad rozwijający się tylko na jednym gatunku rośliny lub zwierzęcia.
Multipasożytnictwo: jeden i ten sam żywiciel jest pasożytowany przez kilka gatunków pasożytów.
Myrmekofile: owady współżyjące z mrówkami.
Nekrofag: organizm żywiązy się gnijącymi zwłokami zwierząt lub martwych części roślin.
Nekroza: zamieranie komórek lub całych organów rośliny wskutek ich uszkodzenia przez patogeniczne organizmy, brak wody, oddziaływanie mrozu itp.
Opór środowiska: czynniki biotyczne i abiotyczne, hamujące nadmierny pojaw gatunku.
Otwór wylotowy: otwór wyjściowy, przez który zwykle owad doskonały opuszcza substrat, w którym rozwijała się larwa.
Palearktyczny gatunek: gatunek występujący na terenie całej Europy, w Afryce na północ od Sahary i w Azji na północ od Himalajów.
Pantofag: gatunek wszystkożerny.
Partenogeneza: dziweorództwo; komórka jajowa zdolna do rozwoju bez zapłodnienia (rodzaj rozmnażania płciowego).
Pedogeneza: szczególny przypadek partenogenezy, tj. partenogenetycznego rozmnażania w stadium larwalnym np. u rodziny Heteropezidae.
Pokładełko: urządzenie do składania jaj przez samice owadów.
Poliedroza: choroba owadów powodowana przez wirusy posiadające przetrwalnikowe formy w postaci :kryształów" (= wstrętów) często załamujących światło.
Polifag: zwierzęta wielożerne; owady żywiące się np. liściastymi i iglastymi gatunkami drzew. Poliembrionia: z jednego jaja rozwija się wiele osobników (przez podział komórki).
Polimorfizm: wielopostaciowość w obrębie tego samego gatunku (np. u mrówek występują oprócz samców i samic jeszcze robotnice).
Populacja: zespół osobników danego gatunku roślin lub zwierząt zasiedlających ograniczoną przestrzeń życiową i tworzących określoną wspólnotę życiową.
Pronimfa: nazwa używana dla określenia przedpoczwarkowego stadium błonkówek - rośliniarek oraz 3 stadium (z zaczątkiem skrzydeł) larw przylżeńców.
Proweniencja: w związku z szerokim rozprzestrzenieniemniektórych drzew leśnych wytworzyły się pewne rasy klimatyczne lub siedliskowe. Można stwierdzić dziedziczenie pewnych cech u drzew różnej prowieniencji (pochodzenia).
Protandria: pierwdze pojawiają się samce.
Przelegiwanie: zaskakujące zjawisko zahamowania rozwoju, trwające niekiedy szereg lat. Na przykład przepoczwarcza się tylko część zupełnie już dojrzałych larw.
Przetchlinka: (stigma): zewnętrzny otwór prowadzący do tchawki.
Przyoczka: oczy proste, występujące pojedynczo (1-3) na części ciemieniowej głowy owada.
Przyrost: powiększanie się masy drewna w okresie wegetacyjnym. Mówimy o przyroście pojedynczego drzewa, o przyroście grubości, wysokości, masy drzewostanów itp. Przyrost zależy od wielu czynników, m.in. od uszkodzeń przez owady.
Pupa adectica: poczwarka z zaznaczonymi, lecz nieruchomymi żuwaczkami.
Pupa dectica:  poczwarka z ruchomymi żuwaczkami.
Pupa exarata: p. pupa libera.
Pupa libera: (p. pupa exarata); wszystkie przydatki poczwarki (odnóża, czułki itp.) odstające od ciała.
Pupa obtecta: poczwarka, u której wszystkie przydatki (odnóża, czółki i osłonki skrzydeł) są jakby przyklejone do powierzchni ciała za pomocą krzepnącej larwalnej cieczy.
Roślinność ruderalna: rośliny rosnące na gruzach, rumowiskach.
Rozwój embrionalny: okres rozwojowy owada od zapłodnienia jaja do wylęgu larwy.
Rozwój postembrionalny: rozwój od momentu wylęgu larwy z jaja do opuszczenia poczwarki przez owada doskonałego.
Rozpiętość skrzydeł: odległość od jednego do drugiego końca rozpostartych skrzydeł owada.
Saprofag: żerujący na martwych, gnijących resztkach roślinnych i zwierzęcych.
Segment:  pierścień ciała owada.
Sipho: rurki oddechowe (u larw owadów wodnych doprowadzające powietrze do systemu tchawek).
Siphunculi: rurki na zakończeniu odwłoka mszyc, przez które wydzielana jest woskowa wydzielina.
Spadź: wydaliny mszyc o wysokiej zawartości cukrów, pokrywające lepką warstwą liście lub igły roślin w sąsiedztwie kolonii mszyc.
Spałowanie: ogryzanie kory na strzałach drzew przez jeleniowate.
Strzała: pień drzewa.
Strzępina: orzęsienie tylnego brzegu skrzydeł u motyli.
Styli: rylcowate przydatki (reszta pierwotnych odnóży) na ostatnich segmentach odwłoka.
Sukcesja: ogólnie - następujące po sobie sytuacje w biocenozie.
wg. Szymańskiego:
    sukcesja ekologiczna - to uporządkowany proces przemian jakim podlega biocenoza.
wg. Czarnowskiego:
    sukcesja ekologiczna - to kolejne po sobie następujące w miarę upływu czasu na określonym terenie zbiorowiska roślinne różniące się składem gatunkowym.
Superpasożytnictwo: pasożytnictwo żywiciela przez więcej niż jednego pasożyta, ale z tego samego gatunku.
Synantrop: gatunek związany ze środowiskiem stworzonym przez człowieka.
Szkodnik pierwotny: szkodnik atakujący zdrowe, żywe rośliny.
Szkodnik techniczny: szkodliwy owad, którego żer obniża wartość techniczną drewna.
Szkodnik wtórny: szkodnik atakujący już osłabione lub chore rośliny.
Tarcza: scutum - śródplecze.
Tarczka: scutellum - szczególnie u pluskwiaków i chrząszczy widoczna, klinowata część śródplecza u nasady pokryw.
Tchawki: rurki doprowadzające powietrze do wnętrza ciała owada.
Telytokia: z niezapłodnionych jaj rozwijają się tylko samice.
Termofilny: ciepłolubny.
Troficzne czynniki: czynniki pokarmowe.
Tribus: pośrednia jednostka systematyczna pomiędzy rodziną a rodzajem.
Trofobioza: zjawisko wzajemnych powiązań pomiędzy mrówkami a mszycami.
Turgor: ciśnienie wewnętrzne na ściankach komórek roślinnych.
Twardziel: ciemniejsza część drewna przesycona garbnikami i innymi substancjami, nie biorąca udziału w przewodzeniu wody.
Tympanalne organy: organy słuchu u owadów.
Uprawa, nalot: uprawa pochodzi z odnowienia sztucznego siewem lub sadzeniem, nalot z odnowienia naturalnego - samosiew. Trwa ona  od skiełkowania nasion do osiągnięcia  zwarcia. Występuje tu konkurencja z chwastami, konieczne są czynności pielęgnacyjne, zaczyna się pojawiać zróżnicowanie we wzroście (możemy je regulować przez ogławianie).
Wegetacyjny sezon: część roku, w których warunki klimatyczne umożliwiają wzrost i rozwój roślin. Okrez roku w którym panują warunki niekożystne nazywamy okresem spoczynku.
Wektory chorób: owady przenoszące mikroorganizmy chorobotwórcze.
Wirozy: choroby owadów powodowane przez wirusy.
Żer dojrzewający: żer mający na celu wytworzenie dojrzałych komórek płciowych; obraz żerowania zwykle niepodobny do obrazu żerowania normalnego.
Żer regeneracyjny: występuje u gatunków wywodzących dwu- lub wielokrotnie swe potomstwo; ma na celu regenerację komórek płciowych samców i samic.
Żywiciel dodatkowy (=zastępczy): gatunek porażany przez pasożyta, gdy bark właściwego, głównego żywiciela.

Inne ciekawe pojęcia w postaci samorozpakowującego się archiwum pliku w formacie MS Word 97. EKOLOGICZNE PODSTAWY HODOWLI LASU.exe