Urlop bezpłatny... udzielany pracownikowi w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy.

Jest to szczególny rodzaj urlopu bezpłatnego, który znajduje swoje uregulowanie w art. 1741 Kodeksu pracy, a ma on charakter "celowy", bowiem udzielany jest pracownikowi w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy. Potocznie używa się tu terminu "wypożyczenie" pracownika drugiemu pracodawcy. Nowela Kodeksu pracy z 1996r. wprowadziła powyższy urlop bezpłatny w celu przekazywania sobie pracowników między pracodawcami w sytuacji, kiedy jeden z nich ma okresowo nadwyżki stanu zatrudnienia, a drugi niedobory. Daje to możliwość regulowania sytuacji kadrowej bez konieczności dokonywania zwolnień pracowników, w tym także zwolnień grupowych. Po ustaniu trudności w zatrudnieniu u macierzystego pracodawcy, pracownicy mogą powrócić do poprzednio wykonywanej pracy.

Przepis art. 1741 kp zawiera liczne warunki, które muszą być spełnione, aby powyższy urlop bezpłatny mógł być udzielony pracownikowi. I tak: 1. inicjatywa udzielenia takiego urlopu należy do pracodawcy; 2. pracownik ma wyrazić na ten urlop zgodę (nie składa wniosku); 3. urlop ma być udzielony w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy, nie zaś w jakimkolwiek innym celu; 4. między pracodawcą dotychczasowym a pracodawcą "innym" następuje zawarcie porozumienia, w którym ustala się czas i okres "wypożyczenia" pracownika oraz ewentualnie inne kwestie; 5. uprawnienie pracodawcy dotychczasowego w zakresie udzielania tego urlopu ma charakter fakultatywny, to znaczy, że może on, ale nie musi, udzielić urlopu pracownikowi, gdyby nawet zostało już zawarte porozumienie między pracodawcami i pracownik wyraził na piśmie zgodę.

Zgoda pracownika będzie tu traktowana jako oświadczenie woli "osoby trzeciej" od złożenia którego zależeć będzie skuteczność porozumienia między pracodawcami. Gdyby bowiem pracownik nie wyraził zgody na urlop bezpłatny, zawarcie porozumienia między pracodawcami nie będzie skutkować obowiązkiem pracownika skorzystania z tego urlopu. Co do kwestii, w którym momencie zgoda pracownika powinna być wyrażona, należy stosować tu art. 63 § 1 kodeksu cywilnego w związku z art. 300 kodeksu pracy, tak więc pracownik może wyrazić zgodę (o której mowa) przed zawarciem przez pracodawców porozumienia, a także po jego zawarciu.

Zgoda pracownika, wyrażona po zawarciu porozumienia między pracodawcami, ma moc wsteczną od jego daty. Korzystając z urlopu bezpłatnego określonego w art. 1741 kp pracownik pozostaje w dwóch stosunkach pracy, jeden z pracodawcą dotychczasowym, który ulega zawieszeniu na czas urlopu, drugi z pracodawcą nowym, który trwa przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami.

Między urlopem bezpłatnym udzielonym na zasadach ogólnych, o którym mowa w art. 174 kp oraz omawianym wyżej urlopem bezpłatnym z art. 1741 kp można wskazać następujące różnice: 1. urlop udzielany na podstawie art. 174 kp jest udzielany z inicjatywy pracownika, bowiem pracownik występuje o niego z pisemnym wnioskiem, natomiast urlop z art. 1741 kp udzielany jest z inicjatywy pracodawcy, a pracownik wyraża na ten urlop pisemną zgodę, 2. okresu urlopu bezpłatnego z art. 174 kp nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, natomiast okres urlopu, o którym mowa w art., 1741 kp jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy, 3. urlop bezpłatny z art. 174 kp służy celom osobistym pracownika, które uważa on w danym okresie za ważniejsze niż wykonywanie pracy, natomiast urlop regulowany przez art. 1741 kp ma wyraźnie określony jeden tylko cel, którym jest wykonywanie pracy u innego pracodawcy.

Warunki zatrudnienia u drugiego pracodawcy

Przepisy Kodeksu pracy nic nie mówią na temat, czy dotychczasowy pracodawca ma poinformować pracownika o warunkach pracy, jakie czekać będą na niego u drugiego pracodawcy. Wydaje się to jednak logiczne, bowiem pracownik wyrażając zgodę na czasowe przejście do innego pracodawcy musi być poinformowany, na co tę zgodę wyraża. Tak więc oferta pracy u nowego pracodawcy powinna być zgodna z kwalifikacjami pracownika, bo w przeciwnym razie pracownik mógłby nie wyrazić zgody na składaną mu propozycję. Także zawarcie porozumienia między pracodawcami na piśmie (choć przepis art. 1741 kp tego nie wymaga), będzie mieć istotne znaczenie dla interesu pracownika bowiem rzetelne poinformowanie pracownika o warunkach pracy jest możliwe tylko wówczas, jeżeli porozumienie między pracodawcami będzie sformułowane na piśmie.

Nowy pracodawca w zasadzie powinien zatrudnić pracownika na podstawie terminowej umowy o pracę, bowiem w art. 1741 § 1 kp zawarte jest stwierdzenie, że praca u innego pracodawcy powinna być wykonywana .."przez czas ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami". W praktyce spotyka się jednak umowy zawierane na czas nie określony oraz bezterminowe urlopy bezpłatne w sytuacji kiedy "wynajmujący" pracownika pracodawca jest w stanie zorganizować mu pracę przez dłuższy okres lub nawet stałe na podstawie umowy o pracę na czas nie określony.

Podkreślić należy, że między nowym pracodawcą a urlopowanym pracownikiem dochodzi do nawiązania stosunku pracy przez złożenie dwu zgodnych oświadczeń woli. Oświadczenia woli nie mogą być zastąpione ani zgodą pracownika na urlop bezpłatny, ani zawartym porozumieniem między pracodawcami, które odnoszą się wyłącznie do udzielenia urlopu bezpłatnego. W konsekwencji pracownik jest zobowiązany do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz nowego pracodawcy a praca ta powinna być zgodna z kwalifikacjami pracownika.

Drugi pracodawca zatrudnia pracownika na podstawie nowej umowy o pracę, której treść może odbiegać od tej jaką posiadała umowa u dotychczasowego pracodawcy. Może to być także pogorszenie sytuacji pracownika w stosunku do zatrudnienia dotychczasowego polegające na tym, że pracownik będzie wykonywał inny rodzaj pracy oraz, że otrzymywać będzie niższe wynagrodzenie. Wynika to z samej istoty przekazania swoich pracowników przez pracodawcę, który ma przejściowe trudności, do innego zakładu pracy. Alternatywą dla nich byłaby prawdopodobnie utrata miejsca pracy, tak więc zatrudnienie czasowe na gorszych warunkach i tak jest korzystniejszym rozwiązaniem.

Przepis art. 1741 § 2 kp mówi, że okres urlopu bezpłatnego, o którym mowa w § 1, wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy. Oznacza to, że okres ten odpowiednio przedłuży staż pracy u pracodawcy macierzystego i będzie wpływać na takie uprawnienia pracownika, które zależą od tzw. "zakładowego stażu pracy" np.: długość okresu wypowiedzenia (art. 36 § 1 kp), odprawa pośmiertna (art. 93 kp).

Konstrukcja powyższa stwarza taką sytuację, jakby pracownik cały czas był zatrudniony u pracodawcy dotychczasowego w sposób nieprzerwany. Udzielony urlop bezpłatny z art. 1741 kp będzie pracownikowi wliczony do stażu pracy u macierzystego pracodawcy dopiero po powrocie do zakładu pracy, i od tego momentu pracownik będzie potraktowany tak, jakby nieprzerwanie u tego pracodawcy pracował. Gdyby natomiast pracownik nie wrócił do macierzystego pracodawcy (np. wskutek rozwiązania stosunku pracy) i pozostał u pracodawcy drugiego, wówczas do momentu rozwiązania stosunku pracy staż pracy będzie liczony u pracodawcy macierzystego, natomiast od rozwiązania u pracodawcy drugiego. Wynika to z brzmienia przepisu art. 1741 § 2 kp gdzie jest powiedziane, że wliczamy do stażu pracy u dotychczasowego pracodawcy "okres urlopu bezpłatnego" a nie "okres zatrudnienia u drugiego pracodawcy".

Sposób liczenia stażu pracy u dotychczasowego pracodawcy po powrocie pracownika do pracy ma swoje uzasadnienie przede wszystkim w tym, że jest ono bardziej korzystne dla pracownika niż uznanie, że staż pracy u każdego z pracodawców liczy się osobno. Dla pracownika zawsze jest korzystniejsze wydłużanie zakładowego stażu pracy nie zaś stażu pracy ogólnego.

Przepis art. 1741 kp nie mówi o możliwości odwołania pracownika przez macierzystego pracodawcę z urlopu bezpłatnego, podczas którego pracownik wykonuje pracę u innego pracodawcy. Odwołanie takie wiązałoby się z koniecznością zaprzestania wykonywania pracy u nowego pracodawcy. Wydaje się, że brak ustawowej możliwości odwołania pracownika wynika tu z zamysłu ustawodawcy, by chronić cel jakiemu ten urlop służy, a jest nim umożliwienie nowemu pracodawcy korzystanie z pracy urlopowanego pracownika przez czas ustalony w porozumieniu, bez zagrożenia przerwania tego urlopu przez macierzystego pracodawcę. Nie wydaje się także właściwe zastosowanie tu odwołania z art. 174 § 3 kp bowiem omawiany urlop w relacji do powołanego wyżej przepisu jest szczególnym rodzajem urlopu bezpłatnego i jako taki regulowany przepisem szczególnym, który ma pierwszeństwo obowiązywania przed regulacją ogólną. W konkluzji należy stwierdzić, że odwołanie pracownika nie będzie odnosić się do urlopu bezpłatnego, o którym mowa w art.. 1741 kp.

Artykuł ukazał się w najnowszym numerze miesięcznika Pracodawca + PRACODAWCA - www.miesiecznik-pracodawca.com.pl