Międzynarodówka I

Właściwie Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników, International Workingmen's Association, pierwsza międzynarodowa organizacja socjaldemokratyczna utworzona w Londynie 28 września 1864 r. Za główne cele stawiała sobie koordynowanie działań partii z różnych krajów, tworzenie międzynarodowego forum wymiany poglądów i doświadczeń partii o socjaldemokratycznym programie politycznym.

Na siedzibę Rady Generalnej, organu kierującego, wybrano Londyn, od 1872 r. zaś Nowy Jork. Sekcje krajowe I Międzynarodówki skupiały szerokie grono działaczy lewicowych, zwolenników angielskiego tradeunionizmu, socjalizmu J. Proudhona i F. Lassalle'a, koncepcji spółdzielczych, anarchizmu M. Bakunina, stronników K. Marksa i F. Engelsa. I Międzynarodówka organizowała walkę robotników o prawa demokratyczne, społeczne i polityczne, m.in. przez pomoc dla strajkujących. W 1876 r. rozwiązana na kongresie w Filadelfii.

Międzynarodówka II

Międzynarodowe zrzeszenie partii i organizacji socjalistycznych. Skupiała organizacje polityczne o zbliżonym profilu programowym, służyła jako płaszczyzna wymiany poglądów na forum międzynarodowym. Powołana w stulecie zburzenia Bastylii w Paryżu 14 lipca 1889 r., z inicjatywy socjaldemokratycznych partii Niemiec, Francji, Belgii i Anglii.

W latach 1889-1914 odbyło się 9 kongresów II Międzynarodówki, kolejno: w Paryżu (1889 r.), Brukseli (1891 r.), Zurychu (1893 r.), Londynie (1896 r.), Paryżu (1900 r.), Amsterdamie (1904 r.), Stuttgarcie (1907 r.), Kopenhadze (1910 r.), Bazylei (1912 r.). W latach 1900-1914 wśród działaczy II Międzynarodówki wyłoniły się trzy kierunki: reformistyczny (E. Bernstein), centrowy (K. Kautsky), lewicowy (R. Luksemburg i W. Lenin).

Po wybuchu I wojny światowej wewnątrz II Międzynarodówki dokonał się rozłam spowodowany odejściem komunistów W. Lenina, co w rezultacie doprowadziło do zawieszenia działalności II Międzynarodówki. Reaktywowana w 1919 r., działała do 1940.

Kontynuacją II Międzynarodówki jest Międzynarodówka Socjalistyczna.

Międzynarodówka III (Komintern)

Kommunisticzeskij Intiernacyonał, Międzynarodówka Komunistyczna, III Międzynarodówka, powstała na Kongresie w Moskwie w dniach 2-6 III 1919 r. z inicjatywy L. Trockiego i W. Lenina w celu przygotowania rewolucji światowej. W 1920 r. ustalono strukturę wewnętrzną organizacji i ogłoszono 21 warunków koniecznych do przyjęcia do Kominternu. Było to m.in. wspieranie Rosji Sowieckiej w walce z kontrrewolucją, prowadzenie legalnej i nielegalnej walki o władzę w swoim kraju.

Uchwały Komitetu Wykonawczego, który stał na czele Kominternu, były obowiązujące dla wszystkich partii członkowskich. Pierwszym przewodniczącym został G.J. Zinowjew. Komintern był instrumentem sowieckiego wywiadu, dywersji i propagandy. Najbardziej niebezpieczna była koncepcja frontów ludowych skupiających całą rewolucyjną i reformistyczną lewicę w poszczególnych krajach w celu walki z faszyzmem i nazizmem.

W czasie hiszpańskiej wojny domowej Komintern organizował pomoc dla republikanów. Po pakcie Ribbentrop-Mołotow oskarżał Anglię i Francję o prowadzenie agresywnej polityki wobec Hitlera. Uprawiano też propagandę pacyfistyczną. Komintern rozwiązano w 1943 r.

Międzynarodówka Socjalistyczna

Do 1951 r. Komitet Międzynarodowych Konferencji Socjalistycznych, Comité International Socialiste Consultatif (COMISCO), międzynarodowe zrzeszenie partii i organizacji socjaldemokratycznych. Utworzona w 1951 r. we Frankfurcie nad Menem, w wyniku przekształcenia Komitetu Międzynarodowych Konferencji Socjalistycznych, jako ideowa kontynuacja II Międzynarodówki i Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej.

Organizacja o charakterze informacyjnym, stanowi płaszczyznę wymiany poglądów dla partii socjaldemokratycznych z różnych krajów. W deklaracji programowej zdecydowanie odcina się od idei rewolucyjnych, akceptując ewolucyjną, parlamentarną formę zmian stosunków społecznych. Siedzibą Międzynarodówki Socjalistycznej jest Londyn.