Krajowa Rada Narodowa

Reprezentacja ugrupowań politycznych, utworzona 31 grudnia 1943 r. przez PPR i podporządkowane jej grupy polityczne. Nie uznawała rządu RP na uchodźstwie i jego reprezentantów w kraju. W okresie od lipca 1944 r. do lutego 1947 r. pełniła funkcję tymczasowego parlamentu (od 1945 w jej składzie opozycja). Jej przewodniczącym (prezydentem) był B. Bierut.

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego

Utworzone w lipcu 1944 r. w celu obrony organizowanego przez partię komunistycznego systemu władzy, do grudnia 1944 r. resort bezpieczeństwa publicznego PKWN. MBP podlegały MO, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, więzienia i obozy pracy oraz Wojska Ochrony Pogranicza (od 1949 r.). Nadzorowane przez kierownictwo PPR i PZPR (od 1949 r. Komisję do spraw bezpieczeństwa publicznego Biura Politycznego KC). Funkcjonariuszy rekrutowano głównie spośród członków PPR i PZPR, minister S. Radkiewicz. Organy bezpieczeństwa publicznego pacyfikowały społeczeństwo, zwalczały podziemie niepodległościowe i opozycję polityczną oraz Kościoły i związki wyznaniowe, stosowały terror, organizowały procesy polityczne, używały przestępczych metod śledztwa (tortury). MBP rozwiązano 7 grudnia 1954 r.
W celu uzyskania większej ilości informacji odwiedź stronę Niewinnie straceni w latach 1945-46

Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, UBP, UB

Potocznie Urząd Bezpieczeństwa, UB, powołany formalnie do ochrony bezpieczeństwa państwa, faktycznie służący likwidacji wszelkich form oporu w okresie powstawania i utrwalania władzy komunistycznej w Polsce.

Utworzony ustawą Krajowej Rady Narodowej z 21 lipca 1944 o powołaniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN). Podlegał szefowi resortu bezpieczeństwa PKWN, od stycznia 1945 Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej, od grudnia 1954 Komitetowi do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przy Radzie Ministrów.

W grudniu 1956 przekazany ministrowi spraw wewnętrznych, zmienił nazwę na Służba Bezpieczeństwa (SB). Do 1954 działalnością Urzędu kierował S. Radkiewicz.

Placówki UBP tworzono natychmiast po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie położone na zachód od Bugu. Pierwszymi funkcjonariuszami UBP byli działacze komunistyczni przeszkoleni przez NKWD w ZSRR oraz byli żołnierze AL, członkowie Polskiej Partii Robotniczej (PPR), niejednokrotnie także kolaboranci z okresu okupacji i przestępcy kryminalni. Kadrę stanowili oficerowie NKWD.

Zadania UBP
Do pierwszoplanowych zadań UBP należało zniszczenie wszystkich organizacji podziemnych o orientacji zachodniej. Po pierwszej fali aresztowań oficerów AK dokonanych po akcji Burza, UBP wraz z NKWD nasilił penetrację rodowiska konspiracyjnego w poszukiwaniu nie ujawnionych członków AK i innych organizacji niepodległościowych. Aresztowanych osadzano w obozach w Polsce, bądź wywożono do łagrów w głąb ZSRR.

Po likwidacji konspiracji zbrojnej, UBP przystąpił do rozpracowania Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. 1950 w procesie przywódców tej organizacji na śmierć skazano siedem osób, m.in. Ł. Cieplińskiego (Pługa). UBP oddał nieocenione usługi PPR w walce z jej przeciwnikiem politycznym, jakim było Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL), dopuszczając się pacyfikacji wsi i mordów na jego działaczach. Szczególną rolę odegrał w okresie "referendum ludowego" w 1946, nie dopuszczając przedstawicieli opozycji do udziału w komisjach wyborczych, wreszcie fałszując wyniki wyborów.

Po zwycięstwie komunistów, przypieczętowanym wyborami do Sejmu Ustawodawczego (1947), działalność UBP zwróciła się przeciwko przedwojennym oficerom. 1951 zorganizowano pokazowe procesy S. Tatara, T. Utnika, J. Kuropieski i innych (tzw. proces generałów). Łącznie skazano wówczas na śmierć 27 oficerów. UBP poszukiwał wrogów nowego ustroju także wśród komunistów, doprowadzając do aresztowania m.in. M. Spychalskiego (1950) i W. Gomułki (1951).
Terror dosięgnął także Kościoła katolickiego. 1951 odbył się proces biskupa kieleckiego C. Kaczmarka i grupy księży, 1953 aresztowano kardynała i prymasa S. Wyszyńskiego. Struktury śledcze UBP dopuszczały się prowokacji, stosowały tortury, w wielu wypadkach doprowadzając przesłuchiwanych do śmierci. 1956 powołano Służbę Bezpieczeństwa, do której przeszła większość dawnych funkcjonariuszy UBP.

Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego

Tymczasowy naczelny organ władzy wykonawczej w Polsce, powołany 20 lipca 1944 r. w Moskwie przez członków delegacji Krajowej Rady Narodowej, przedstawicieli Centralnego Biura Komunistów Polskich i Zarządu Głównego Związku Patriotów Polskich. Ogłosił Manifest, datowany na 22 lipca 1944 r. Jego przewodniczącym był E. Osóbka-Morawski. PKWN objął ograniczoną władzę (jej zakres faktycznie wyznaczały władze sowieckie) na wyzwolonych terenach kraju (na zachód od linii Curzona), pacyfikował społeczeństwo przy użyciu przemocy, dążąc zarazem do uzyskania szerszego poparcia społecznego (mobilizacja do walki z Niemcami, reforma rolna). W grudniu 1944 r. został przekształcony w Rząd Tymczasowy RP.

Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej

Organ władzy wykonawczej, powołany w ramach polityki faktów dokonanych 31 grudnia 1944 r. przez Krajową Radę Narodową, w wyniku przekształcenia PKWN. Jego premierem został E. Osóbka-Morawski. RTRP działał do utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej w czerwcu 1945 r.

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej

Rząd polski utworzony 28 czerwca 1945 r. w wyniku kompromisu pomiędzy przedstawicielami KRN a politykami będącymi dotychczas m.in. we władzach państwowych RP na uchodźstwie. Premierem został E. Osóbka-Morawski. Wicepremierzy: W. Gomułka, S. Mikołajczyk (ustąpił w lutym 1947 r.).



Konferencja Moskiewska 1945 r.
Obradująca 17-21 kwietnia 1945 r. Rokowania między przedstawicielami KRN i Rządu Tymczasowego RP a działaczami politycznymi dotychczas związanymi z władzami RP na uchodźstwie. Zorganizowana na mocy decyzji konferencji jałtańskiej. Dotyczyła utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.

Związek Młodzieży Polskiej

Organizacja młodzieżowa, powstała w 1948 r. z połączenia:
- Związku Walki Młodych
- Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego
- Zwiazku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej "Wici"
- Związku Młodzieży Demokratycznej.

Podporządkowany PZPR, uczestniczył w stalinizacji Polski. Mobilizował młodzież do pracy na budowach fabryk, w kopalniach. Rozwiązany w 1957 r.